Stanisław Moniuszko, Aleksander Tansman

Dwa Słowa




      14 II 2009, sobota, godz. 19.00 (Sala Moniuszki)


Verbum Nobile - opera w jednym akcie
Libretto - Jan Chęciński
Prapremiera - 1 stycznia 1861, Teatr Wielki, Warszawa

Przysięga ("Le Serment") - opera w jednym akcie
Libretto - Dominique Vincent wg Honoriusza Balzaca
Prapremiera - 11 marca 1955, Théâtre Royal de la Monnaie, Bruksela

Premiera obecnej produkcji - 14 lutego 2009


Dyrygent - Michał Dworzyński
Reżyseria - Laco Adamik
Dekoracje - Barbara Kędzierska
Kostiumy - Magdalena Tesławska, Paweł Grabarczyk
Przygotowanie chóru - Bogdan Gola



recenzje

















Obsada:

 

Serwacy Łagoda, szlachcic
Zuzia, jego córka
Marcin Pakuła, szlachcic
Stanisław (Michał), jego syn
Bartłomiej


Hrabina
Hrabia
José (więzień hiszpański)
Rosalie (służąca)
Gorenflot (służący)
Przechodzień (rola mówiona)

-
-
-
-
-


-
-
-
-
-
-
VERBUM NOBILE
Przemysław Firek, Dariusz Machej, Piotr Nowacki
Marta Boberska, Iwona Sobotka
Adam Kruszewski, Leszek Skrla
Mariusz Godlewski, Grzegorz Piotr Kołodziej
Robert Dymowski, Ryszard Morka, Piotr Nowacki

PRZYSIĘGA
Iwona Hossa, Agnieszka Piass
Przemysław Firek, Andrzej Witlewski
Dariusz Stachura, Pavlo Tolstoy
Anna Lubańska, Małgorzata Pańko
Krzysztof Szmyt, Bartosz Tomczuk
Paweł Deląg, Piotr Siwkiewicz

Chór i Orkiestra Teatru Wielkiego – Opery Narodowej



TREŚĆ OPERY   "Verbum Nobile"

Akcja rozgrywa się na wsi, w majątku pana Serwacego


Dwaj szlachcice, pan Serwacy i pan Marcin, dali sobie nawzajem verbum nobile - słowo szlacheckie, że dzieci ich pobiorą się, gdy dorosną. Oboje młodzi wzrastali, nie znając się zupełnie, raz jednak syn pana Marcina, Michał, przejeżdżając blisko dworku pana Serwacego wypadł z bryczki i dotkliwie się poranił. Pan Serwacy przyjął go pod swój dach, a jego córka, Zuzia, pielęgnowała młodzieńca w chorobie, nie wiedząc, kim jest gdyż Michał nie chciał, aby doszła do ojca wieść o wypadku i przedstawił się jako Stanisław. Młodzi pokochali się (aria "Zakaż, niech ożywcze słonko"), jednak pan Serwacy, usłyszawszy ich miłosne wyznania, oświadcza, iż "z afektów tych nie będzie nic", gdyż na przeszkodzie stoi "verbum nobile" dane niegdyś przyjacielowi. Oboje zakochani wpadają w rozpacz - rozdrażniony ich oporem, daje pan Serwacy drugie "verbum nobile": Zuzia nigdy nie zostanie żoną Stanisława.

Przybywa pan Marcin Pakuła; przedstawia się Zuzi i pamiętając, że dziś właśnie przypadają jej imieniny, obiecuje osobliwy prezent, a mianowicie - swego syna (oracja "Dam ci ptaszka, jakich mało"). Pan Serwacy serdecznie wita przyjaciela, usłyszawszy jednak, że pan Marcin przybył specjalnie dla uroczystego potwierdzenia zaręczyn swego syna z Zuzią, posępnieje. W gruncie rzeczy chciałby, aby córka była szczęśliwa; stara się więc odwlec moment zaręczyn, czym dotknięty pan Marcin czyni mu ostre wymówki, w końcu obaj zaczynają kłócić się nie na żarty. Sytuację wyjaśnia pojawienie się Stanisława, w którym pan Marcin ze zdumieniem poznaje swego syna Michała.

Wydaje się, że nic już nie stoi na przeszkodzie szczęściu dwojga młodych, wtem jednak pan Serwacy przypomina sobie, że właśnie dał verbum nobile, iż Zuzia nigdy nie wyjdzie za Stanisława. Dylemat rozwiązuje sprytna Zuzia, dowodząc, że owo drugie verbum dotyczyło Stanisława, a ona pragnie wyjść za Michała. Wszyscy zachwycają się przemyślnością dziewczęcia, życząc szczęścia młodej parze.





TREŚĆ OPERY   "Przysięga"

Akcja rozgrywa się w czasach napoleońskich na południu Francji.


We właściwą akcję wprowadza prolog: Przechodzień widzi stary, opustoszały i zrujnowany zamek; zaczyna się zastanawiać, co się tam mogło dziać, jaka tragedia rozgrywała się w tych murach - i jak gdyby pod wpływem jego myśli ożywają dawne dzieje.

W zamku żyje młoda i piękna Hrabina, poślubiona starszemu znacznie małżonkowi. Miłość pomiędzy nimi już wygasła - a może nigdy nie istniała? - niemniej Hrabia jest bardzo czuły na punkcie honoru nazwiska oraz rodziny i nie dopuszcza myśli o jakimkolwiek flircie swojej żony. Teraz opuszcza on zamek, oświadczając, że wyjeżdża na czas dłuższy. Uszczęśliwiona Hrabina zaprasza do zamku ukrywającego się w pobliżu zbiegłego więźnia hiszpańskiego, który od niedawna budzi żywe uczucie w jej sercu. Czułą scenę miłosną przerywa jednak nieoczekiwany powrót pana domu, który widocznie już coś podejrzewał i tylko upozorował dłuższy wyjazd. W ostatnim momencie ukrywa Hrabina kochanka pomiędzy sukniami w alkowie, a gdy mąż stwierdza, że słyszy dochodzące z alkowy jakieś podejrzane szmery, przysięga na krucyfiks, iż tam... nikogo nie ma. Mąż oświadcza, iż wierzy przysiędze, do alkowy nie zajrzy i, aby nikt inny zaglądać tam nie próbował, rozkazuje alkowę natychmiast - zamurować.

Akcja powraca do punktu wyjścia. Dramat się przeżył - być może tylko w wyobraźni Przechodnia, który oświadcza, że nigdy więcej tu nie powróci...




Według "Przewodnika operowego" Józefa Kańskiego.



Libretto "Verbum nobile", w przeciwieństwie do tekstów poprzednich oper Moniuszki, jak Halka czy Hrabina, nie posiada społecznych akcentów; jest to po prostu staropolski obrazek obyczajowy, w którym z życzliwym uśmiechem autor podrwiwa sobie z niewzruszalności owego szlacheckiego słowa, dawanego nazbyt często pochopnie i nierozważnie. Treść libretta jest błaha i naiwna, Moniuszko potrafił jednak stworzyć operę pełną wdzięku, a przy tym na wskroś polską, szczerze narodową, trafiającą do wyobraźni i uczuć ówczesnego polskiego społeczeństwa.

Napisana w 1953, w 1954 r. wykonana w Paryżu w wersji estradowej pod batutą André Cluytensa, a następnie wystawiona przez Théâtre Royal de la Monnaie w Brukseli, "Przysięga" odznacza się wielką siłą dramatyczną, przy równoczesnej oszczędności użytych środków (niewielka ilość osób występujących, kameralny skład orkiestry, w którą natomiast wtopiony jest żeński chór). Dramatycznemu wyrazowi podporządkowany też został muzyczny język utworu, swobodny tonalnie, a w niektórych scenach całkowicie atonalny. Libretto opery oparte zostało na tle znanej noweli Balzaca. Nietrudno stwierdzić, że identyczny motyw treściowy posłużył za punkt wyjścia Juliuszowi Słowackiemu w dramacie Mazepa.