To opera łącząca w sobie bardzo silnie zarysowaną teatralność i pewne rozwiązania właściwe dla sztuki filmowej, czym zyskuje na różnorodności płaszczyzn komunikacji. Bardzo obiecujący prolog, niczym z komedii czasów kina niemego, prowadzi nas tu do pełnej dziwacznych dłużyzn i mocno przegadanej historii z ostatniego dnia procesu sądowego, którego meandry i wątki stają się momentami zagmatwane do tego stopnia, że bardzo wygodną i użyteczną staje się "mapka zdarzeń" z programu do spektaklu. Podczas gdy z reguły suspens narasta i pogłębia zainteresowanie widzów, tutaj zdaje się niknąć w mnogości zdarzeń. Tym bardziej, że historia toczy się w kilku planach do ostatniej niemal chwili ze sobą niezwiązanych. Ów suspens nie potęguje się w warszawskiej inscenizacji, bo nie ma się wzmagać, a ma zaskoczyć widza jednym prostym cięciem! I tak się faktycznie dzieje z wiarygodnie i z podziwu godną konsekwencją. Nagle staje się jasne po co zastosowana została powtarzalność pewnych scen, czemu służy efekt zaciętej płyty w tym, co obserwujemy na scenie. I choć przesłanie o pragnieniu wiecznej młodości nie jest niczym odkrywczym - w kontekście bohaterki zmuszonej do wypicia eliksiru młodości, stającej się z antypatycznej, zepsutej manipulantki i próżnej gwiazdy ofiarą eksperymentu igraszek z czasem bez własnej woli - mimo wszystko w dzisiejszych czasach trafia do świadomości i może niektórych niewygodnie uwierać; a jeśli tak jest, to zamierzony efekt spektaklu się powiódł.

Przedstawienie Marthalera może znużyć, może nawet i niektórych zirytować, ale paradoksalnie to jest jego walorem; dłużyzny służą bowiem uśpieniu czujności widza i spotęgowaniu wrażenia, jakie wywołane zostaje w epilogu. Jeśli dodamy do tego fakt, że całość jest bardzo poprawnie i na wyrównanym poziomie zaśpiewana, że jest to przykład bardzo dojrzałej i świadomej reżyserii, że wreszcie dramatycznie to kawał dobrego teatru współczesnego, to okazuje się, że w "Sprawie Makropulos" nie ma się do czego przyczepić.

Kto chciałby żyć wiecznie? Ja z pewnością nie, a i wiek 337 lat wydaje się taką męczarnią, że nikomu tego nie życzę. Można pewne sprawy opóźniać, wydłużać w czasie - owszem, czemu nie - ale z sensem i z umiarem. Dla mnie zadowalającym sposobem są równie dobre przedstawienia teatralne jak "Sprawa Makropulos" w Operze Narodowej. Dlatego gorąco ten spektakl polecam.

Marek Kubiak